انگیزه‌ها و بازدارنده‌های برجسته در
مجموعۀ امنیتی منطقه‌ای دریاچۀ مازندران

انتشار یافته در: فصلنامۀ علمی و پژوهشی راهبرد دفاعی
سال نهم، شماره ۳۵، زمستان ۱۳۹۰- ص ۱۴۳

  دکتر حسین رفیع [۱] ، دریادار دوم عرشه ستاد پیمان جعفری تهرانی [۲] ، روح الله تقی نژاد [۳]

چکیده: هدف مقالۀ پیش‌رو برجسته ­سازی و شناسایی مهمترین انگیزه‌ها و چالش‌ها برای تکوین مجموعۀ امنیتی منطقه‌ای دریاچۀ مازندران است. مسائل امنیتی و راهبردی چون حضور رقابت‌آمیز بیگانگان، چالش تحکیم رژیم حقوقی دریاچه، بحران نظامی شدن آن و در پی، معضل چگونگی بهره‌مندی از مواهب طبیعی بویژه منابع فسیلیِ گاز و نفت و همچنین چالش ترابری این انرژی و نیز، معضلات شدید زیست محیطی؛ از مهمترین چالش‌های پیش روی برای شکل‌گیری مجموعۀ امنیتی منطقه‌ای در حوزۀ مذکور به شمار می‌روند. منافع مشترک اقتصادی بویژه پتانسیل‌های فراوان منطقه برای درآمدهای سرشار از انرژی، قرابت جغرافیایی، تهدیدات و چالش‌های امنیتی مشترک یاد شده و نیز، وجود همبستگی‌های تاریخی و فرهنگی، سبب شده است که حوزۀ دریاچۀ مازندران و کشورهای ساحلی آن را بتوان چونان مجموعۀ امنیتی منطقه‌ای مطالعه کرد. به همین روی شناخت انگیزه‌ها و بازدارنده‌ها جهت نیل به همین هدف بایسته به نظر می‌آید؛ تا بشود گام‌های عملی را در جهت تحقق آن برداشت و در فرجام با تقویت و توان‌بخشی انگیزه‌ها و نیز، کاستن یا زدودن بازدارنده‌ها به امنیتی فراگیر، بومی و تسهیل کنندۀ رشد اقتصادی و رفاه بیشتر برای مردمان کشورهای ساحلی دست یافت. نویسندگان مقاله برآنند تا ضمن بررسی مهمترین چالش‌ها و فرصت‌ها از میان عوامل برشمردۀ مذکور، بر جایگاه عوامل اقتصادی، بویژه عامل بایسته‌های انرژی‌محور، به عنوان برجسته‌ترین انگیزه برای تکوین مجموعۀ امنیتی منطقه‌ای دریاچۀ مازندران تأکید نموده و همچنین، چالش چگونگی پذیرش و وحدت آرا برای تحکیم رژیم حقوقی دریاچۀ مازندران را چونان مهمترین عامل بازدارنده برای مجموعۀ امنیتی یادشده، تبیین نمایند.
واژگان کلیدی: امنیت انرژی، دریاچۀ مازندران، رژیم حقوقی دریاچۀ مازندران، مجموعه امنیتی منطقه‌ای

[۱] . عضو هیأت علمی و رییس گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران ؛ hooshyar22@yahoo.com
[۲] . دریاداردوم عرشه، فرماندهی دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) نوشهر نداجا
[۳] . کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه مازندران ( نویسندۀ مسئول )   r_taghinejad@diplomats.com